Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 18 silah arkadaşıyla birlikte 19 Mayıs 1919’da İstanbul’dan Samsun’a geldiği Bandırma Vapuru 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nda bir kez daha gündeme geldi.
BANDIRMA VAPURU NEDİR?
Bandırma Vapuru Mustafa Kemal Atatürk’ü 9. Ordu Müfettişi olarak kurmayları ile birlikte İstanbul’dan Samsun’a getiren gemidir.
BANDIRMA VAPURU’NUN TARİHİ
Trocadero’nun (Bandırma Vapuru) İlk armatörlük firması Londra merkezli Dansey & Robinson idi. 14 Ağustos 1876 tarihinde Londra limanına tescil edildi.
1880’de Londra merkezli W. H. Solas satın aldı. Geminin adı değiştirilmedi.
1883’de Pire merkezli H. Psicha satın aldı. Gemiye “Kymi” adı verildi.
1888’de Pire merkezli E. Arvaniti satın aldı.
Kymi (Bandırma Vapuru), 16 Aralık 1891’de Erdek seferi sırasında seyir hatası olarak Erdek’te kayalıklara bindirdi ve baş taraftan oturdu. Tam kayıp sayıldıysa da, Kaptan Andreadis satın aldı ve gemiyi oturduğu yerden kurtardı. Yedekleyerek İstanbul Haliç’te onarıma aldı.
1892’de Pire merkezli G. & P. Dandelo (G. Dandelos ve P. Dandelos) firması gemiyi satın aldı ve “Panderma” adını verdi.
1894’de Panderma’yı İstanbul’da İtalyan alım satım brokeri olan Rama P. D’Erasmo satın aldı.
1894’de Gemi, Osmanlı İdare-i Mahsusa ’ya satıldı ve vapura “Bandırma” adı verildi.
1910 yılında Bandırma Vapuru Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi’ne devredildi.
Bandırma Vapuru, I. Dünya Harbi nedeniyle nakliye gemisi olarak hizmete alındı. Ağustos 1915’te Marmara’da konvoy halinde seyrederken İngiliz HMS E-14 denizaltısı tarafından atılan torpidonun isabet etmemesi sayesinde batmaktan kurtuldu.
16 Mayıs 1919 Cuma günü öğleden sonra İstanbul Galata Rıhtımından Mustafa Kemal Paşa ve maiyetindekilerle hareket ederek 19 Mayıs 1919 Pazartesi sabahı saat 08:00’da Tütün İskelesi’nden Samsun’a ulaştırmak suretiyle Millî Kurtuluş Mücadelesinin efsane gemisi haline geldi.
1923’de Bandırma Vapuru Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi’ne devredildi.
1924’de hizmet dışı bırakıldı.
BANDIRMA VAPURU NEREDE?
1925’de Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi’nin kararıyla Haliç, Balat Köprübaşı Bereket Sokağı sahilindeki gemi hurdacısı Hüseyin İlhami Söker’e satıldı ve sökülerek yok edildi.
1999 yılında dönemin Samsun Valisi Metin İlyas Aksoy tarafından alınan kararla Samsun Büyükşehir Belediyesi ve Samsun İl Özel İdaresi tarafından şu an bulunduğu yerde 300 günde aslına uygun biçimde inşa edildi. 2003 yılında Samsun Valiliği tarafından halkın hizmetine açıldı ve 2005 yılından itibaren tüm hakları Samsun Büyükşehir Belediyesine devredildi. SBB tarafından 10 aylık çalışma sonucunda Müze çevre düzenlemesi yapıldı. 2005 yılından itibaren SBB Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı tarafından müze olarak işletilmektedir.
BANDIRMA VAPURU’NUN ÖNEMİ
16 Mayıs 1919 tarihinde İstanbul’dan Samsun’a yolculuk eden Mustafa Kemal Paşa ve maiyeti, İtilaf Devletlerinin talebi ve İstanbul Hükümetinin görevlendirmesi sonucu, Karadeniz bölgesindeki karışıklıklara son vermek amacıyla 9. Ordu Müfettişliğine tayin edildi. Ancak kendisi, verilen görev ve emrin dışına çıkarak Türk ulusal kurtuluş savaşını başlatmış ve bu tarihten itibaren Millî Mücadele’nin lideri olarak tarih sahnesine çıkmıştır.
BANDIRMA VAPURU’NDA KİMLER VARDI?
Bandırma Vapurunun yolculuğu dört gün sürmüştür. 19 Mayıs tarihinde Samsun’a varmasıyla tarihi yolculuğunu tamamlayan gemide Mustafa Kemal Paşa’nın dışında, karargâhında bulunan 18 kişilik bir heyet de yer almıştır:
1- Kurmay Albay Refet Bey (Bele; 3. Kol. K.)
2- Kurmay Albay Manastırlı Kazım Bey (Dirik; Müfettişlik Kur. Bşk.)
3- Dr. Albay İbrahim Tali Bey (Öngören; Müfettişlik Sağlık Bşk.)
4- Kurmay Yarbay Mehmed Arif Bey (Lakabı ‘Ayıcı’; Kurmay Bşk. Yardımcısı)
5- Kurmay Bnb. Hüsrev Bey (Gerede; Karargâh Erkan-ı Harbiyesi İstihbarat ve Siyaset Şubesi Müdürü)
6- Topçu Bnb. Kemal Bey (Doğan; Müfettişlik Topçu K.)
7- Dr. Bnb. Refik Bey (Saydam; Sağlık Bşk. Yardımcısı)
8- Yzb. Cevad Abbas (Gürer; Müfettişlik Başyaveri)
9- Yzb. Mümtaz (Tünay; Kurmay Mülhakı)
10- Yzb. İsmail Hakkı (Ede; Kurmay Mülhakı)
11- Yzb. Ali Şevket (Öndersev; Müfettişlik Emir Subayı)
12- Yzb. Mustafa Vasfi (Süsoy; Karargâh K.)
13- Ütğm. Hayati (Kurmaybaşkanı Emir Subayı ve Müfettişlik Kalem Amiri)
14- Ütğm. Arif Hikmet (Gerçekçi, Kurmay Mülhakı, sonra 3. Kor. K. Yaveri)
15- Ütğm. Abdullah (Kunt; İaşe Subayı)
16- Tğm. Muzaffer (Kılıç, Müfettişlik İkinci Yaveri)
17- Birinci Sınıf Kâtip Faik (Aybars; Şifre Kâtibi)
18- Dördüncü Sınıf Kâtip Memduh (Atasev; Şifre Kâtibi Yardımcısı)
Ayrıca kaptan olarak ise İsmail Hakkı (Durusu) ve 25 kişilik mürettebat da gemide görev almıştır.
